بانکداری اینترنتی و رتبه اعتباری

سیر تحولات بانکداری مسیری طولانی را طی کرده و از سیستم بانکداری سنتی به سیستم بانکداری الکترونیک رسیده است. گسترش و نفوذ فناوری اطلاعات و ارتباطات و اینترنت و دسترسی همگانی به آن موجب تحول بنیادین در تمام ابعاد زندگی بشر شده است. ظهور پدیده‌هایی چون کسب‌و‌کار الکترونیک، تجارت الکترونیک و بانکداری الکترونیک از نتایج عمده اثرگسترش فناوری اطلاعات بر بعد اقتصادی است. مفهوم بانکداری الکترونیک موجب انقلابی در صنعت بانکداری و مالی شده است. به نظر می‌رسد در آینده نزدیک، دیگر شاهد حضور مردم در شعبه‌های بانکی نخواهیم بود و کلیه فعالیت‌ها از طریق اینترنت انجام خواهد شد.

بانکداری الکترونیک یا بانکداری اینترنتی، یک سیستم پرداخت الکترونیکی است که مشتریان بانک یا موسسات مالی را به انجام تعدادی از تراکنش‌های مالی از طریق وبسایت موسسه مالی قادر می‌سازد. برخی بانک‌ها به صورت مجازی فعالیت می‌کنند و کلیه اقدامات‌شان بر مبنای بانکداری اینترنتی است. بزرگترین مزیت بانکداری اینترنتی انجام فعالیت‌های بانکی بدون نیاز به حضور در شعب بانکی است.

مفهوم بانکداری الکترونیک همزمان با توسعه وب جهانی تکامل یافت. در طی دهه 1980، برنامه‌نویسانی که در زمینه پایگاه داده بانک فعالیت می‌کردند ایده تراکنش‌های بر خط بانکداری به ذهن‌شان خطور کرد. احتمالاً فرآیند توسعه این خدمات بعد از پیدایش فروشگاه‌های اینترنتی به وجود آمد. نخستین بار فروشگاه‌های اینترنتی استفاده از کارت اعتباری در اینترنت را رواج دادند.

در دهه 80 میلادی که اینترنت به خوبی توسعه نیافته بود. پیشگامان سرویس‌های بانکداری خانگی مدرن، سرویس‌های بانکداری از راه دور از طریق رسانه‌های الکترونیکی مانند دستگاه‌های فکس و تلفن بودند. در اواخر دهه 1980 واژه آنلاین یا بر خط متداول شد که بیانگر استفاده از صفحه کلید و صفحه نمایش برای دستیابی به سیستم بانکداری از طریق خطوط تلفن است.

در دسامبر 1980 بانک مرکزی آمریکا با رادیو شاک برای تولید یک مودم سفارشی امن همکاری کرد که مشتریان بانک را به دسترسی امن به اطلاعات حساب قادر ساخت. خدمات در دسترس در سال اول شامل پرداخت صورتحساب، لیست ترتیب چک‌ها، برنامه‌های وام، محاسبه بودجه و مالیات و اخبار روزانه بود. هزاران مشتری ماهانه 25 تا 30 دلار برای این سرویس پرداخت می‌کردند.

در سال 1981 چهار بانک بزرگ نیویورک با استفاده از سیستم ویدئوتکس سرویس‌های بانکداری خانگی ارائه دادند. اما به دلیل شکست تجاری، ویدئوتکس تنها در فرانسه و انگلیس مورد استفاده قرار گرفت.

در سال 1983، شرکت ساخت و ساز ناتینگهام (NBS ( اولین سرویس بانکداری اینترنتی را در انگلستان پایه‌گذاری کرد. این سرویس به خوبی توسعه نیافته بود و تعداد تراکنش‌هایی که صاحبان سرمایه می‌توانستند انجام دهند را محدود می‌کرد.

اولین سرویس بانکداری اینترنتی در ایالات متحده آمریکا در اکتبر 1994 معرفی شد. این سرویس توسط اتحادیه اعتباری فدرال استنفورد که یک موسسه مالی است توسعه یافته بود. سرویس‌های بانکداری الکترونیک به دلیل سیستم‌های توسعه یافته خود بسیار فراگیر شدند.

تا سال 2000، 80 درصد بانک‌های آمریکا سیستم بانکداری الکترونیک ارائه دادند. رشد مشتریان به آرامی صورت گرفت. به طوری که 10 سال طول کشید تا مشتریان بانکداری الکترونیک به دو میلیون برسد. در 2001 بانک آمریکا اولین بانکی بود که بیش از 20 درصد پایگاه مشتریانش، یعنی بیش از 3 میلیون مشتری بانکداری الکترونیک داشت. ولز فارگو 2.5 میلیون مشتری بانکداری آنلاین شامل کسب و کارهای کوچک داشت. مشتریان آنلاین وفادارتر و سودآورتر از مشتریان عادی یا حقیقی بودند.

در اکتبر2001 ، مشتریان بانک آمریکا 3.1 میلیون صورتحساب الکترونیکی در مجموع بیش از 1 بیلیون دلار پرداخت انجام دادند.

در 2009 ، گزارشی توسط گروه گارتنر تخمین زد که 47 درصد بزرگسالان ایالات متحده و 30 درصد در انگلیس از بانک الکترونیک استفاده می‌کنند.

بانکداری اینترنتی در ایران از اوایل دهه 70 آغاز شد. نخستین اقدام ایران در زمینه بانکداری الکترونیک عضویت در سوئیفت بود که در سال 1372 به این شبکه متصل گردید. سوئیفت یک انجمن تعاونی غیر انتفاعی است که در سال 1973 میلادی توسط 239 بانک از پانزده کشور اروپایی و آمریکای شمالی تاسیس شد و هدف آن جایگزینی روش‌های ارتباطی غیر استاندارد کاغذی در سطح بین‌الملل با یک روش استاندارد شده جهانی بود. 

در طی سال‌های 72 و 73 شبکه ارتباطی بین بانک ملی و فروشگاه‌های شهروند ایجاد شد که از طریق آن افرادی که دارای کارت بانک ملی بودند می‌توانستند از خدمات فروشگاه‌های شهروند بهره‌مند شوند.

در خرداد 1381 مجموعه‌ای از مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب تصویب شد. اداره شتاب بانک مرکزی در تیر ماه 1381 تاسیس شد و به تامین زیر ساخت‌های بانکداری الکترونیک پرداخت. این طرح در راستای هماهنگی و همکاری بین بانک‌ها و سازماندهی سیستم پولی کشور ایجاد شد و کلیه بانک‌ها را ملزم به پیوستن به این شبکه ساخت. شتاب فعالیت خود را با ایجاد ارتباط بین دستگاه‌های خودپرداز سه بانک (بانک‌های کشاورزی، توسعه صادرات و صادرات ایران) به طور آزمایشی آغاز کرد و سپس بانک‌های خصوصی سامان و کارآفرین به طور داوطلبانه به این آزمایش پیوستند. در حال حاضر ایران دارای یک نظام واحد مبادله الکترونیکی وجه برای انواع پرداخت‌های خرد و کلان است. امروزه اکثر بانک‌های ایران طرح های بانکداری الکترونیکی خود را در دست اقدام دارند. بانک ملی با طرح سیبا، بانک صادرات با طرح سپهر، بانک تجارت با طرح SGB ، بانک ملت با طرح جام، بانک رفاه با طرح جاری همراه و بانک کشاورزی با طرح مهر فعالیت‌های خود را در زمینه بانکداری الکترونیک پیش می‌برند. بدون تردید بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در زمینه‌های مختلف تجاری یکی از ابزارهای لازم برای افزایش کارایی تجاری در اقتصاد ملی است. درسال 1386 هیئت وزیران درجلسه‌ای بنا به پیشنهاد وزارت اقتصاد و دارایی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و به استناد مواد 5 و 8 قانون تسهیل اعطای تسهیلات بانکی و کاهش هزینه های طرح و تسریع در اجراء طرح‌های تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک‌ها مصوب 1386 آیین نامه نظام سنجش اعتبار را تصویب نمود. این امر شروع پیدایش رتبه اعتباری ایرانیان بود و رفتار مالی 8 سال گذشته هر ایرانی در شبکه بانکی توسط بانک مرکزی جمع آوری و توسط یک شرکت زیر مجموعه وزارت اقتصاد و دارایی تجزیه و تحلیل شد و درحال حاضر هر ایرانی دارای رتبه اعتباری بوده که این رتبه خوش حسابی شخص را در شبکه بانکی را نشان می دهد. این رتبه توسط شرکت‌های اعتباری سنجی نظیر شرکت  اعتبار سنجی ( اعتبارسنجی )  هوش و دانش سپهر ( آیس ) قابل ارائه می‌باشد. جهت دریافت گزارش اعتباری خود به لینک زیر مراجعه نمائید:

منابع:
قلی زاده کنارکی، صدیقه؛ قجری، مهدی؛ (1393).، بررسی جایگاه بانکداری الکترونیکی و راهکارهای توسعه آن در اقتصاد ایران، روند پژوهش‌های اقتصادی، دوره 21، شماره 67: 147-123.

ویکی پدیا انگلیسی

ویکی پدیا فارسی

سایت wealthhow

سایت gobankingrates

سایت donya-e-eghtesad

سایت way2pay