مطالبات بانکی و اقساط سررسید گذشته

مطالبات بانکی

برخی از مطالبات بانکی به اسم مطالبات مشکوک الوصول نامگذاری شده اند که تاثیر بسیار منفی بر اعتبارسنجی بانکی افراد دارد. این دسته از مطالبات همان گونه که از نامش هم پیداست به آن دسته از مطالباتی اطلاق می گردد که وصول آن ها با هاله ای از ابهام رو به روست و نسبت به وصول آن ها شک و تردید به دل راه می دهیم. در ادامه این نوع از مطالبات را به طور دقیق و موشکافانه تری مورد بررسی قرار می دهیم. اما ممکن است برای برخی این سوال پیش آید که اصلا مطالبات چیست؟ و چند نوع است؟ در پاسخ باید گفت مطالبات از جمله مهمترین دارایی های بسیاری از شرکت ها محسوب می شوند. با توجه به اینکه معمولا بخش عمده ای از فروش شرکت ها و فروشگاه ها به صورت نسیه است؛ لذا می توان گفت مطالبات تجاری برای شرکت های بازرگانی و تولیدی از درجه اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بر همین اساس شرکت ها همواره برای مطالبات خود دست به سازماندهی و مدیریت می زنند تا بر حسب برنامه ریزی بتوانند کنترل بازار را در دست گیرند و نسبت به مطالبات خود بر پایه نظم و مدیریت فعالیت های خود را به پیش ببرند. بنابراین می توان به طور کلی گفت مطالبات به مبالغ طلب از اشخاص و شرکت ها تلقی می گردد. طلب یا درخواست نیز چیزی است که انتظار می رود از اشخاص و شرکت ها در قالب وجه نقد وصول گردد.

انواع مطالبات بر حسب وصول یا عدم وصول آن ها

بر حسب وصول یا عدم وصول مطالبات را به سه نوع زیر تقسیم بندی کرده اند:

حتمی الوصول: به مطالباتی اطلاق می گردد که حتما قابل وصول هستند و امکان عدم وصول ها تقریبا نزدیک به صفر است.
لاوصول: مطالباتی که وصول آن ها تقریبا صفر و ناممکن به نظر می رسد.
مشکوک الوصول: در وصول و عدم وصول آن ها شک و تردید وجود دارد.
که مطالعه موردی ما در این مطلب در خصوص مطالبات مشکوک الوصول است.

مطالبات مشکوک الوصول (Bad Debt)

همان گونه که گفته شد مطالبات مشکوک الوصول یکی از انواع مطالبات است که در اصول حسابداری بر حسب اصل محافظه کاری و اصل مقابله یا تطابق هزینه ها با درآمد ها، به قسمتی از حساب های دریافتی که نسبت به وصول شدن آن ها در شک و تردید هستیم، این مطالبات را شناسایی کرده و ثبت های حسابداری مربوط به آن را در دفاتر وارد می سازیم. بنابراین همواره باید در نظر داشت که در بسیاری از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی همیشه خبری از پول نقد نیست و بسیاری از معاملات به صورت غیر نقدی صورت می گیرد. با در نظر گرفتن این موضوع صاحبان بنگاه های اقتصادی و مدیران شرکت ها هر چند که تمامی هم و غم خویش را در راستای خوش حسابی و قابل اعتماد بودن مشتریان خویش می گذارند تا با مشتری وارد معامله گردند که نسبت به پرداخت حساب خود سر وقت مقرر پای بند و مقید است ولی باز هم مدیران شرکت ها پس از پایان سال این احتمال را در نظر می گیرند که برخی از مشتریان آن ها نسبت به پرداخت بدهی های خود به آن ها و پای بندی و التزام به بخشی از تعهداتشان چندان توجهی نخواهند کرد و بعید است که به مانند سایر مشتریان خوش حساب آن ها بتوانند پرداختی به موقع داشته باشند. به این صورت شرکت در قبال این هزینه ها متضرر خواهد شد. به این گونه حساب ها، مطالبات مشکوک الوصول یا به اصطلاح مطالبات م.م می گویند.

ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول

اما بعد از آشنایی با مطالبات مشکوک الوصول، می بایست در خصوص ذخیره مطالبات مشکوک الوصول (Bad debt reserve) سخن گفت. به این صورت که به میزان ذخیره ای، ذخیره مطالبات مشکوک الوصول می گویند که بر حسب روش های متداول و پذیرفته شده حسابداری در قبال مطالبات و اسناد دریافتی در حساب ها ایجاد می شود. بنابراین با توجه به این امر بدیهی که گاهی اوقات برخی از بدهکاران توان پرداخت بدهی خود را در موعد مقرر شده خویش ندارد و در دنیای تجارت عملا این گونه از مطالبات وصول نمی شوند. بنابراین مدیران شرکت ها و موسسات مختلف یک دیدگاه محافظه کارانه ای را در پیش گرفته اند که بر این اساس، مطالبات مشکوک الوصول  را شناسایی کرده و برای حساب آن ها ذخیره ای را برای آن ها در نظر می گیرند که به این ذخیره، ذخیره مطالبات مشکوک الوصول می گویند.

روش های محاسبه هزینه مطالبات مشکوک الوصول

روش های محاسبه هزینه مطالبات مشکوک الوصول که پیش روی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی در پایان سال مالی است، به قرار زیر می باشند:

رسیدگی به کلیه اقلام
در برخی از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی که تعداد مشتریان چندان زیاد نیست و امکان دسترسی به اطلاعات لازم در خصوص وضعیت مالی مشتریان نیز وجود داشته باشد، در این صورت می توان وضعیت تک به تک آنان را به صورت کاملا مجزا مورد بررسی و کاوش قرار داد. تا پس از بررسی های به عمل آمده اگر بخشی از مطالبات در زیرگروه مطالبات مشکوک الوصول قرار گرفتند، معادل آن بدهی را در ذخیره مطالبات مدنظر قرار دهند تا هم بر اساس سوخت طلب و هم بر اساس اصل محافظه کارانه هزینه مطالبات مشکوک الوصول بدهکار در حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول بستانکار وارد گردد. این روش همان گونه که متوجه شدید؛ روشی بسیار دقیق و موشکافانه است ولی در عین حال محدودیت های بسیار زیادی هم دارد که از آن جمله به هیچ عنوان نمی توان از این روش در شرکت هایی استفاده نمود که مشتریان بسیار زیادی دارند.

نسبت یا درصدی از مانده بدهکاران
برخی از شرکت ها بر حسب تجربه سالیان پیش ممکن است چنین حدس بزنند که در سال جاری پیش رو نیز بخشی از مانده حساب بدهکاران قابل وصول نباشد و این بخش را به صورت درصدی برای شرکت خود تخمین بزند و با محاسبه کردن این درصد ذهنی به همان میزان در پایان سال مبلغی را در ذخیره مطالبات خود مدنظر قرار دهد. این روش یکی از متداول ترین روش های محاسبه هزینه مطالبات مشکوک الوصول  می باشد.

تهیه و تنظیم جدول زمانی
بهره بردن از این روش نیز بر حسب تجربه سالیان پیش است. به این صورت که شرکت با در نظر گرفتن این مسئله که هر چقدر از زمان تاخیر بدهی مشتریان بیشتر بگذرد، درصد احتمال عدم وصول آن ها بیشتر خواهد شد، جدولی را تهیه و تنظیم می کند و بر حسب آن میزان ذخیره مطالبات را محاسبه می کند. البته این روش نیز برای شرکت هایی مناسب است که مشتریان زیادی ندارند و برای شرکت های بزرگ تر تهیه این جدول بسیار دشوار است.